Bij een sterk groeiend aantal organisaties begint het besef door te dringen dat de traditionele automaat met zijn even traditionele inhoud van chocolade, rollen snoep, roze en gevulde koeken zijn langste tijd heeft gehad. Dat zij kunnen bijdragen aan een gezonde leefstijl van de bezoeker, klant of werkne(e)m(st)er.

Dat inzicht dat een vending machine meer is dan een uitgiftepunt van (ongezonde) snacks was er al langer, aldus deskundige Jan-Willem Brouwer: ,,Maar corona heeft het proces versneld.” Hij vindt collega-concurrent Joop Stutterheim aan zijn zijde. Beiden hebben gezien en gemerkt dat de moderne vending machine met gezonde producten een steeds grotere rol vervult in onder meer het onderwijs, de zorg, sport en het bedrijfsleven.

Andere vorm van catering

Door de pandemie, met daaruit voortvloeiend thuiswerk, is een bemand verkooppunt van food & beverage (F&B) te duur geworden. Het cateringbedrijf is opgezegd, het bedrijfsrestaurant (grotendeels) gesloten. Even lag de drank- en eetvoorziening zelfs vrijwel stil waarna werd doorgeschakeld naar de vending machine.

Dit is een geschikt alternatief. Een automaat kan 24 uur per dag, zeven dag per week voldoen aan de vraag van bezoekers, klanten en werknemers naar eten en drinken. Bijkomend aspect is dat vending zonder verder menselijk contact plaatsheeft en mogelijk gevoeld gevaar van besmetting door anderen wordt beperkt. Hoewel het nog wel mogelijk blijft met muntgeld te betalen bij de machines, wordt verreweg het meest contactloos betaald.

,,Beide vormen van catering, bemand en onbemand, kunnen ook naast elkaar bestaan’, vult de derde expert, Sjoerd van den Dungen, aan. Vooral bij grote bedrijven is die duo-aanpak te zien: bemand geopend van 11 tot 14 uur, daarnaast automaten die altijd ‘open’ zijn. Minstens zo belangrijk is dat de machines voorzien in de sterk groeiende behoefte aan vers, kwaliteit met natuurlijke ingrediënten, zonder toegevoegde suikers of verzadigd vet en: geen rode E-nummers.

Het driekoppige gezelschap heeft dagelijks met deze materie te maken en is ervan overtuigd dat het broodje bal en de reep met pinda en chocolade – vooralsnog – niet verdwijnen. Maar ze krijgen wel gezelschap van zuivel en zuivelvervangers en een scala aan etenswaren met het stempel vegetarisch, halal, koosjer, gluten- of lactosevrij. Ouderwetse broodjes liggen naast wraps en sandwiches.

Stap naar ‘betere’ catering

De leveranciers van de machines stellen de inhoud steeds in overleg met de opdrachtgever vast, zodat de kans dat de potentiële gebruiker er gebruik van maakt zo groot mogelijk is. Daarenboven  helpen ze bij de implementatie. Want nog niet iedereen staat te trappelen om het (bekende) ongezonde aanbod in te wisselen voor (onbekende) gezondere aanbod.

Mensen ervan overtuigen dat voorkomen beter is dan genezen, is een belangrijke stap naar ‘beter’. Daar willen de leveranciers graag hun aandeel in leveren. De aarzelende opdrachtgever is al eerder over de streep getrokken met keiharde argumenten over milieubewustzijn, duurzaamheid en daaruit voortvloeiend (verdere) kostenbesparing voor beheer en onderhoud.

De jongste generatie apparaten zit namelijk vol sensoren die het gebruik haarfijn analyseren. Via telemetrie sturen de machines allerlei data naar de leverancier. Hoe vaak wordt de machine gebruikt in de ochtend, middag, avond? Raakt een bepaald product op dan wel uit de gratie, welk product loopt ’t hardst, is er bevoorrading, onderhoud of reparatie nodig? De slimste uitvoeringen die al op de markt zijn, kunnen op die wijze gepersonaliseerde waren aanbieden.

Micromarkets

De vraag naar vending machines was groot in 2021 en zal ook in de komende jaren blijven groeien. De afzet wordt gestimuleerd doordat de producenten blijven innoveren. Wat niet kan, bestaat niet. Neem de micromarket. Dat is een onbemande supermarkt in de kantoor- of werkplaatsomgeving, waarbij een retailer de inhoud levert.

Op de stellingen en in de koelingen staat het complete aanbod van – liefst gezonde – voeding en dranken, tot en met een soepautomaat toe. De werknemer pakt wat van zijn of haar gading in en houdt de streepjescode voor het oog van de scanner. Hij rekent het juiste bedrag af en kan aan zijn ontbijt, lunch of tussendoortje beginnen.

Niet alle leveranciers hebben de benodigdheden voor micromarkets al in het assortiment. Eentje spreekt over een technisch lastig procedé, dat veel en langdurig testen vereist. Deuren van de koeling die een beetje open blijven staan, waardoor de versheid van de producten snel achteruit gaat.

Ze zijn echter met name huiverig voor vandalisme en diefstal. Niet nodig, aldus een internationale onderneming die tientallen micromarkets installeerde het afgelopen jaar. In de ruimten waar de waren staan uitgestald, staan vaak camera’s. Onder de restricties in het kader van privacywetgeving (algemene verordening gegevensbescherming, AVG) is daarmee een deel van de problemen te ondervangen.

Veilige catering

Hoe dan ook is de schade door derving/diefstal beperkt tot drie à vier procent. ‘Wie riskeert ontslag op staande voet voor de diefstal van een broodje kaas?’, moet de retorische vraag luiden. Als voorzichtigheid desondanks de moeder van de porseleinkast is, biedt de smart fridge uitkomst.

Dat is een koeling met een deur met een slot dat contactloos, dus bankpas of -app, te openen is. ‘Aan de achterkant’, dus onzichtbaar, wordt een bepaald bedrag gereserveerd, zeg 25 euro. De gebruiker haalt de producten van zijn of haar keuze uit de slimme koelkast. Die worden aan het digitale winkelmandje toegevoegd. Items die worden teruggeplaatst, worden weer uit de mand verwijderd. De werknemer, klant of gast neemt zijn eten en drinken mee, sluit de deur en controleert de betaling via het koelkastscherm. Als de bankafschrijving heeft plaatsgevonden, wordt de reservering ongedaan gemaakt.

De organisatie kan, bijvoorbeeld voor vergaderingen of bij ontvangst van gasten, de kosten op zich nemen en gebruikt daarvoor de bedrijfsrekening. Een geste die personeelsleden ook op prijs zullen stellen. Maar ook omdat ermee wordt vermeden dat elders iets wordt gekocht dat ongezonder is. Stutterheim noem dat benadrukken van het gemak van ‘dichtbij en gezonder’  tegenover ‘verderaf en ongezonder’.